راهنمای انتخاب استانداردهای محصول و خدمات
تنوع استانداردهای حوزه سیستم مدیریت و محصول باعث شده که بسیاری از سازمانها در اینکه چه استانداردی را برای فعالیتهای خود انتخاب کنند دچار سردرگمی می شوند. در این بخش سعی شده توضیحات حد اقلی از استانداردهای مشهور درحوزه سیستم مدیریت و محصول ارائه شود تا به عنوان نقطه شروع بتواند مورد استفاده سازمانها قرار گیرد. باید توجه داشت که سازمانها اصولا دو نوع استاندارد را می توانند دریافت نمایند. استانداردهایی که درحوزه محصول می باشند ، از قبیل CE,CPNP,E MARK و استانداردهای مربوط به سیستم مدیریت که در فصل یک به انواع آن خواهیم پرداخت. علاوه بر این گونه استانداردها در حوزه محصول و سیستم، الزامات دیگری وجود دارند که جنبه تعالی دارند. تفاوت اصلی آنها با استانداردهای مذکور این است که در استانداردهای سیستم و محصول عمدتا تاکید بر حد اقل های مورد نیاز برای دریافت گواهینامه می باشد در حالیکه در الزامات با رویکرد تعالی، دیدگاه حد اکثری می باشد و سازمانها تشویق می شوند تا الزاماتی را به شکل حد اکثری در سازمان خود پیاده سازی نمایند. EFQM,6 Sigma از الزامات مشهور در این حوزه می باشند.
نوع دیگری از الزامات وجود دارند که الزامات خاص مربوط به بعضی صنایع می باشند و جنبه بین المللی ندارند. مشهورترین آنها الزامات HSE می باشد که بیشتر توسط شرکتهای فعال در زمینه نفت و گاز و پتروشیمی الزام می گردد.
در صورت نیاز به اطلاعات تخصصی تر، مدیریت و پرسنل شرکت ساخت صنعت کاوه آماده ارائه این اطلاعات به صورت رایگان می باشند.


استاندار عمومی سیستم مدیریت کیفیت: ISO 9001:2015
این استاندارد اصلی ترین استاندارد در حوزه سیستمهای مدیریت می باشد و می توان گفت سایر استانداردهای سیستم مدیریت براساس آن تعریف شده اند. کلیه شرکتهای خصوصی و دولتی می توانند آن را استقرار دهند و هدف از استقرار آن سیستمی نمودن فعالیت حوزه کسب و کار درجهت افزایش بهره وری می باشد.
الزامات خاص صنایع خودرو سازی در زنجیره تامین: IATF 16949:2016
شرکتهایی که مایل به فعالیت در زنجیره تامین خودروسازان در سراسر جهان می باشند باید الزامات مذکور را در سازمان خود پیاده سازی نمایند. این الزامات توسط عمده خودرو سازان مطرح جهان پذیرفته شده است و شرکتهایی که در حوزه قطعه سازی فعال می باشند می توانند با پیاده سازی آن و اخذ گواهینامه معتبر با کلیه شرکتهای خودرو سازی در سراسر جهان همکاری نمایند. الزامات مذکور براساس الزامات استاندارد ISO 9001:2015 بنا شده است و در واقع الزامات تکمیلی این استاندارد در حوزه صنعت خودرو می باشد.


استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی: ISO 14001:2015
این استاندارد دارای ساختاری مشابه استاندارد ISO 9001:2015 می باشد و نحوه مدیریت صحیح فعالیتهای سازمان را در حوزه الزامات زیست محیطی بیان می کند. هدف از استقرار آن به حد اقل رساندن ریسکها و عواقب زیست محیطی یک سازمان می باشد. کلیه سازمان هایی که محصولات و خدماتشان می تواند برای محیط زیست مضر باشد می توانند استاندارد مذکور را پیاده سازی نمایند.
استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت: ISO 45001:2018
با توجه به اهمیت الزامات حوزه ایمنی و بهداشت کاری ، امروزه بسیاری از شرکتها برای پیاده سازی صحیح الزامات این حوزه از استاندارد مذکور استفاده می کنند. استاندارد مذکور ساختاری مشابه استاندارد ISO 9001:2015 دارد و با استقرار صحیح آن به شکلی پیشگیرانه کلیه خطرات و ریسکهای مربوط به حوزه ایمنی و بهداشت در حوزه کاری به حد اقل می رسد. این استاندارد برای کلیه شرکتها کاربرد دارد


الزامات خاص تجهیزات پزشکی: ISO 13485:2016
استاندارد مذکور الزامات تکمیلی استاندارد ISO 9001:2015 می باشد که برای تولید تجهیزات پزشکی تدوین شده است. در حوزه تجهیزات پزشکی الزامات فنی و بهداشتی خاصی وجود دارد که مرتبط با سلامت انسان می باشد و لازم است تجهیزات تولید شده در این حوزه براساس الزامات فنی مذکور تهیه شوند. با استقرار استاندارد مذکور سازمانها قادر می شوند محصولاتی تولید کنند که دارای حد اقل الزامات مورد نیاز درحوزه تجهیزات پزشکی باشند.
الزامات خاص مواد غذایی: ISO 22000:2018
استاندارد مذکور الزامات تکمیلی بر استانداردISO 9001:2015 می باشد وهدف از آن مدیریت صحیح الزامات بهداشتی و ایمنی در حوزه ارائه محصولات و خدمات در صنایع غذایی می باشد. کلیه شرکتهایی که در زمینه تولید محصولات غذایی و یا ارائه خدمات جانبی در این حوزه می باشند می توانند الزامات مذکور را در سازمان خود پیاده سازی نمایند.


استاندارد مدیریت خدمات آزمایشگاهی: ISO 17025:2017
شرکتهایی که زمینه فعالیت آزمایشگاهی دارند، از جمله ازمایشگاههای کالیبراسیون، می توانند با پیاده سازی استاندارد مذکور از صحت خدمات ازمایشگاهی خود اطمینان حاصل نمایند.این استاندارد دارای دو حوزه فنی و سیستمی می باشد که حوزه سیستمی آن بسیار شبیه استاندارد ISO 9001:2015 می باشد.
استاندارد مدیریت انرژی: ISO 50001:2018
در سراسر جهان بحث نحوه صحیح مدیریت انرژی به موضوعی اساسی و کلیدی تبدیل شده است. این موضوع با توجه به قیمت نهاده های انرژی از یک طرف و محدودیت در دسترسی به منابع انرژی از طرف دیگر هر روز به بحثی کلیدی تر تبدیل می شود. استاندارد مذکور به سازمانها یاد می دهد چگونه منابع انرژی خود را به شکل بهینه استفاده نمایند و از اتلاف آنها جلوگیری نمایند. این استاندارد عمدتا برای شرکتهایی کاربرد دارد که تولید محصولات و یا ارائه خدماتشان مقدار زیادی انرژی صرف می کند و هزینه انرژی مصرفی آنها تاثیری قابل توجه بر قیمت تمام شده آنها دارد.


الزامات خاص صنایع نفت و گاز و پتروشیمی: ISO/TS 29001:2010
سازمانهایی که در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی فعال می باشند می توانند از استاندارد مذکور برای بهینه سازی سیستم مدیریت فعالیتهایشان استفاده نمایند. بر خلاف الزامات IATF16949 که فقط برای زنجیره تامین خودرو سازان کاربرد داشت این استاندارد هم برای شرکتهای مادر و هم برای زنجیره تامین آنها کاربرد دارد.ساختار این استاندارد براساس الزامات استاندارد ISO:9001:2015 می باشدو الزامات تکمیلی علاوه بر استاندارد مذکور به آن اضافه شده است که در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی کاربرد دارد.
الزامات خاص سیستم مدیریت امنیت اطلاعات: ISO 27001:2018
امروزه موضوعات مربوط به حوزه IT در کلیه کسب و کارها از اهمیت کلیدی برخوردار شده است و نحوه صحیح مدیریت امنیت اطلاعات در همه سازمانها به صورت امری کلیدی در آمده است. اطلاعات تولید شده در هر سازمانی بخشی از سرمایه آن شرکت می باشد و حفظ آنها و ایجاد شرایطی امن برای دسترسی به آنها موضوعی است که برای کلیه شرکتها ، حتی شرکتهایی که اطلاعات خود را به شکل کاغذی تولید می کنند از اهمیت اساسی برخوردار است.


الزامات خاص ارائه خدمات در حوزه IT: ISO 20000:2018
این استاندارد بیشتر برای سازمانهایی کاربرد دارد که Provider خدمات در حوزه IT می باشند.شرکتهایی که خدمات نرم افزاری، شبکه، سرور ارائه می دهند از اصلی ترین مشتریان این استاندارد می باشند.
CE
هر محصولی که در حوزه اتحادیه اروپا ارائه می شود نیازمند اخذ این گواهینامه می باشد. با توجه به اهمیت محصول و الزامات ایمنی خاص آن این گواهینامه به دو شکل خود اظهاری و کد چهاررقمی ارائه می شود. برای هر نوع و گروه محصول الزامات خاصی در اتحادیه اروپا تعریف شده است که به آنها Directive می گویند و سازمانی که مایل به اخذ گواهینامه CE باشد ملزم به رعایت الزامات Directive مذکور می باشد.


CPNP
این گواهینامه معتبرترین گواهینامه در حوزه ارائه محصولات آرایشی و بهداشتی می باشد و داشتن آن به منزله امکان فروختن آن در هر کشوری می باشد. عمده نهادهای نظارتی در کشورهای مختلف، ازجمله سازمان غذا و داروی ایران، استاندارد مذکور را به عنوان استانداردی سطح بالا قبول دارند و داشتن آن به منزله اخذ تاییدیه برای محصول مورد نظر می باشد.
EFQM
این الزامات توسط بنیاد EFQM، که نهادی غیر انتفاعی در بروکسل می باشد ، ایجاد شده است و هدف از آن افزایش رقابت پذیری در اقتصاد اروپا بود که بعدها به سایر نقاط جهان ، ازجمله ایران هم تسری پیدا کرد. الزامات مطرح شده به شکلی می باشند که در بلند مدت قابل پیاده سازی می باشند و برخلاف استانداردهای مدیریت که در بخش یک به آنها پرداختیم دیدگاه حد اکثر دارند. پیاده سازی آن به سازمانهایی توصیه می شود که نسبت به مقوله کسب و کار و کیفیت دیدگاه بلند مدت داشته باشند و پیاده سازی آن را به عنوان استراتژی کلیدی در سازمان در نظر بگیرند. در ایران سازمان ملی بهره وری و سایر نهادها، از جمله نهادهای نظامی اقدام به تدوین الزاماتی براساس الزامات فوق نموده اند و جوایزی هم در سطوح مختلف به سازمانهای که موفق به پیاده سازی آن شوند ارائه می شود.


6Sigma
الزامات مطرح شده در این راهنما، براساس تکنیکهای آماری از یک طرف و دیدگاه فرایندی از طرف دیگر تدوین شده است و رویکردی نتیجه محور در کوتاه مدت دارد. بر خلاف رویکرد EFQM که به شکل بلند مدت به اخذ نتیجه نگاه می کند این رویکرد به سازمانها آموزش می دهد چگونه در کوتاه مدت بتوانند مساله ای را تعریف و حل نمایند و نتایج به دست آمده از آن را در سازمان خود تکرار پذیر نمایند.
لازم به توضیح است که این رویکرد در تقابل با رویکرد EFQM نیست و سازمانها می توانند از هر دودیدگاه به شکل ترکیبی استفاده نمایند.